ورزش درمانی و نمونه برنامه های ورزشی
ورزش درمانی که به عنوان تمرین درمانی یا ورزش درمانی (Kinesiotherapy/therapeutic exercise) نیز شناخته می‌شود، نوعی درمان فیزیکی یا فیزیوتراپی است که از ورزش و حرکت برای کمک به بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری، دامنه حرکتی و عملکرد کلی در بیماران مبتلا به مشکلات پزشکی یا آسیب‌های مختلف استفاده می‌کند. ورزش درمانی برای کمک به بیماران برای بازیابی استقلال عملکردی و بهبود کیفیت زندگی به کار می‌آید.
ورزش منظم برای حفظ سلامت جسمی و روانی مهم است. ثابت شده است که ورزش سلامت قلب و عروق را بهبود می‌بخشد، عملکرد سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد و خلق و خوی کلی را بهبود می‌بخشد. تمرین درمانی با استفاده از تمرینات هدفمند برای رسیدگی به شرایط و آسیب‌های پزشکی خاص، این مزایا را بسیار بیشتر می‌کند.
چه در حال بهبودی پس از یک آسیب یا مدیریت یک بیماری مزمن باشید، ورزش درمانی می‌تواند یک گزینه درمانی مؤثر و توانمند باشد.
تمرین درمانی چیست؟
تمرین درمانی نوعی از فیزیوتراپی است که از ورزش و حرکت برای بهبود عملکرد فیزیکی، قدرت، انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی در بیماران مبتلا به مشلات حرکتی و پزشکی یا آسیب‌های مختلف استفاده می‌کند. این رشته‌ای تخصصی است که بر استفاده از ورزش به عنوان وسیله‌ای برای درمان و پیشگیری از بیماری یا آسیب تمرکز دارد و بر اصول بیومکانیک، فیزیولوژی ورزش و حرکت‌شناسی استوار است.
اولین درمانگر حرکتی!
اصطلاح ورزش درمانی kinesiotherapy از دو کلمه یونانی "kinesis" (حرکت) و "therapy" (درمان) گرفته شده است و اولین بار در اوایل دهه 1900 برای توصیف رویکرد جدیدی در فیزیوتراپی استفاده شد که بر استفاده از ورزش به عنوان یک روش درمانی تأکید داشت. روش درمان اولیه با گذشت زمان، ورزش درمانی تبدیل به یک زمینه تثبیت شده از مراقبت‌های بهداشتی شده است که به عنوان ابزاری مؤثر برای بهبود عملکرد فیزیکی، کاهش درد، و ارتقای سلامت کلی شناخته می‌شود.
بیشتر بخوانید: مزایا و معایب مکمل های بدنسازی
تفاوت تمرین درمانی با فیزیوتراپی سنتی
ورزش درمانی و فیزیوتراپی سنتی شباهت‌هایی دارند ولی تفاوت‌های کلیدی نیز بین این دو وجود دارد. فیزیوتراپی سنتی معمولاً شامل طیف گسترده‌تری از روش‌های درمانی، از جمله تکنیک‌های درمان بدون دستگاه، الکتروتراپی و سایر مداخلات غیرفعال است. اما، تمرین درمانی عمدتاً بر مداخلات ورزشی فعال تمرکز دارد و برای کمک به بیماران برای بازیابی استقلال عملکردی از طریق حرکت و ورزش طراحی شده است.
کینزیوتراپی یا تمرین درمانی همچنین بر استفاده از تمرینات عملکردی که متناسب با نیاز‌ها و اهداف خاص بیمار تأکید دارد، به جای استفاده از تمرینات عمومی که ممکن است با شرایط یا اهداف بیمار مرتبط نباشد. علاوه بر این، پزشکان ورزش درمانی اغلب از نزدیک با سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی مانند پزشکان، متخصصان کایروپراکتیک و درمانگران کار همکاری می‌کنند تا یک رویکرد جامع و هماهنگ برای مراقبت ارائه دهند.
فواید تمرین درمانی برای افراد مختلف چیست؟
ورزش درمانی می‌تواند برای افرادی که دارای طیف وسیعی از شرایط و آسیب‌های پزشکی هستند، از جمله درد مزمن، اختلالات اسکلتی عضلانی، اختلالات عصبی، بیماری‌های قلبی عروقی و شرایط تنفسی و غیره مفید باشد. مزایای خاص ورزش درمانی به شرایط فرد و اهداف درمانی بستگی دارد، اما برخی از مزایای بالقوه ورزش درمانی عبارتند از:
· بهبود قدرت و استقامت: ورزش درمانی می‌تواند به بهبود قدرت عضلانی، استقامت و آمادگی جسمانی کلی کمک کند، که می‌تواند به کاهش خطر آسیب‌های بعدی و بهبود توانایی بیمار برای انجام فعالیت‌های روزانه کمک کند.
· افزایش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی: ورزش درمانی می‌تواند به بهبود تحرک و انعطاف‌پذیری مفصل کمک کند، که می‌تواند به کاهش درد و سفتی و بهبود عملکرد کلی بدن کمک کند.
· تسکین درد: ورزش درمانی می‌تواند به کاهش درد مرتبط با انواع شرایط پزشکی از جمله درد مزمن، آرتروز، فیبرومیالژیا و سایر اختلالات اسکلتی عضلانی کمک کند. با تقویت عضلات اطراف ناحیه آسیب دیده و بهبود تحرک مفصل، ورزش درمانی می‌تواند به کاهش فشار و فشار روی مفصل یا عضله آسیب دیده کمک کند که می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی کمک کند.
· بهبود تعادل و هماهنگی: ورزش درمانی می‌تواند به بهبود تعادل و هماهنگی و در نهایت به کاهش خطر سقوط و سایر حوادث کمک کند، به ویژه در افراد مسن و افراد مبتلا به اختلالات عصبی.
· بهبود عملکرد قلبی عروقی: ورزش درمانی می‌تواند به بهبود عملکرد قلب و عروق و کاهش خطر بیماری قلبی، سکته مغزی و سایر بیماری‌های قلبی عروقی کمک کند. ورزش‌های هوازی مانند دوچرخه سواری، پیاده روی یا شنا می‌توانند با تقویت قلب و ریه‌ها و بهبود گردش خون به بهبود عملکرد قلبی عروقی منجر شوند.
· بهبود عملکرد تنفسی: ورزش درمانی همچنین می‌تواند با بهبود عملکرد تنفسی برای افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، آسم یا سایر شرایط تنفسی مفید باشد. ورزش‌هایی که بر تقویت عضلات مورد استفاده در تنفس تمرکز دارند، مانند تنفس دیافراگمی و تمرینات تنفس عمیق، می‌توانند به بهبود ظرفیت ریه و عملکرد تنفسی کمک کنند.
اصول ورزش درمانی
ورزش درمانی مبتنی بر مجموعه‌ای از اصول است که برای هدایت توسعه و اجرای طرح‌های درمانی فردی برای بیماران طراحی شده است. این اصول شامل اهمیت برنامه‌های درمانی فردی، استفاده از انواع خاصی از تمرینات، و درک نقش بیومکانیک در ورزش درمانی است.
یکی از اصول کلیدی ورزش درمانی، اهمیت برنامه‌های درمانی فردی است. هر بیمار نیاز‌ها، اهداف و توانایی‌های منحصر به فردی دارد و درمانگران ورزشی باید برنامه‌های درمانی متناسب با نیاز‌های هر بیمار را ایجاد کنند. این روال شامل ارزیابی عملکرد فیزیکی، قدرت، انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی بیمار و همچنین هرگونه شرایط پزشکی یا آسیبی است که ممکن است بر توانایی حرکت و ورزش وی تأثیر بگذارد.
انواع ورزش‌های مورد استفاده در تمرین درمانی
تمرین درمانی از انواع تمرینات مختلف برای کمک به بهبود عملکرد فیزیکی، قدرت، انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی استفاده می‌کند. برخی از رایج‌ترین انواع تمرینات مورد استفاده در ورزش درمانی عبارتند از: کشش، تمرینات مقاومتی و ورزش‌های هوازی.
تمرینات کششی برای بهبود تحرک و انعطاف مفاصل طراحی شده‌اند و می‌توانند شامل تکنیک‌های کششی استاتیک و پویا باشند. تمرینات تمرینی مقاومتی، مانند وزنه‌برداری و تمرینات کششی مقاومتی، برای بهبود قدرت و استقامت عضلانی و ورزش‌های هوازی مانند پیاده روی با کفش پیاده روی مردانه ، دوچرخه سواری یا شنا نیز برای بهبود عملکرد قلبی عروقی و آمادگی جسمانی کلی طراحی شده‌اند.
بیومکانیک در تمرین درمانی
بیومکانیک مطالعه چگونگی حرکت و عملکرد بدن انسان است و نقش مهمی در ورزش درمانی ایفا می‌کند. پزشکان یا متخصصان تمرین درمانی باید درک عمیقی از بیومکانیک داشته باشند تا برنامه‌های ورزشی ایمن و مؤثر برای بیماران خود طراحی کنند.
بیومکانیک برای تجزیه و تحلیل الگو‌های حرکتی بیماران و شناسایی هرگونه عدم تعادل یا ضعفی که ممکن است به وضعیت پزشکی یا آسیب آن‌ها کمک کند استفاده می‌شود. سپس این اطلاعات برای طراحی برنامه‌های ورزشی که گروه‌های عضلانی خاص و الگو‌های حرکتی را هدف قرار می‌دهند، با هدف بهبود عملکرد کلی بدن و کاهش خطر آسیب‌های آینده استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید : کاهش دردهای مفاصل زانو با ورزش
علاوه بر این، بیومکانیک برای اطمینان از انجام تمرینات با فرم و تکنیک مناسب هم استفاده می‌شود که می‌تواند به کاهش خطر آسیب یا ناراحتی بیشتر کمک کند. پزشکان ورزش درمانی باید شناخت خوبی از آناتومی و فیزیولوژی انسان و همچنین مکانیک حرکت داشته باشند تا بتوانند به طور مؤثر اصول بیومکانیکی را در عمل خود به کار گیرند.
چه بیماری‌هایی با تمرین درمانی درمان می‌شوند؟
تمرین درمانی یک نوع درمان همه کاره است که می‌تواند برای درمان طیف گسترده‌ای از مشکلات پزشکی و آسیب‌ها استفاده شود. در این بخش، برخی از شایع‌ترین آن‌ها و آسیب‌هایی که با ورزش درمانی درمان می‌شوند را بررسی خواهیم کرد.
درد مزمن
مشکل درد مزمن، مانند کمردرد و آرتروز، یکی از شایع‌ترین مشکلات پزشکی هستند که با ورزش درمانی می‌توانند درمان شوند. این مشکل می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله آسیب، استفاده بیش از حد یا افزایش سن باشد. ورزش درمانی می‌تواند یک گزینه درمانی مؤثر برای افراد مبتلا به کمردرد باشد، زیرا می‌تواند با تقویت ماهیچه‌های کمر و بهبود وضعیت بدن به کاهش فشار روی ستون فقرات و کاهش درد کمک کند. آرتروز هم با ورزش درمانی قابل درمان است. آرتروز یک بیماری تخریبی مفصلی است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان رنج می‌دهد و می‌تواند باعث درد، سفتی و کاهش دامنه حرکتی شود. ورزش درمانی می‌تواند به بهبود تحرک مفاصل و کاهش التهاب در افراد مبتلا به آرتریت و کاهش درد و بهبود عملکرد کلی بدن کمک کند.
بیشتر بخوانید : بهترین حرکات ورزشی برای کاهش دردهای قاعدگی
اختلالات اسکلتی عضلانی
اختلالات اسکلتی عضلانی، از جمله رگ به رگ شدن، کشیدگی، و شکستگی نیز معمولاً با ورزش درمانی درمان می‌شوند. این نوع آسیب‌ها می‌تواند در اثر عوامل مختلفی از جمله آسیب‌های ورزشی، تصادفات و فشار بیش از حد ایجاد شود. ورزش درمانی می‌تواند با تقویت عضلات اطراف ناحیه آسیب دیده، بهبود دامنه حرکتی و کاهش درد و تورم به بهبودی این آسیب‌ها کمک کند.
به عنوان مثال، افراد مبتلا به پیچ خوردگی مچ پا ممکن است از تمرینات ورزش درمانی که برای بهبود تعادل و تقویت عضلات مچ پا طراحی شده است، بهره‌مند شوند، که می‌تواند به کاهش خطر آسیب‌های بعدی کمک کند.
اختلالات عصبی
ورزش درمانی همچنین می‌تواند یک گزینه درمانی مؤثر برای افراد مبتلا به اختلالات عصبی مانند سکته مغزی و بیماری پارکینسون باشد. این نوع اختلالات می‌توانند باعث طیف وسیعی از ناتوانی‌های فیزیکی از جمله ضعف عضلانی، از دست دادن هماهنگی و کاهش تحرک شوند. ورزش درمانی می‌تواند با تقویت عضلات مورد استفاده در حرکت و بهبود هماهنگی و تعادل، به بهبود عملکرد فیزیکی در افراد مبتلا به اختلالات عصبی کمک کند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به بیماری پارکینسون می‌توانند از تمریناتی که بر بهبود راه رفتن و تعادل تمرکز دارند، بهره‌مند شوند یا برای افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند تمرینات طراحی شده برای بهبود قدرت و تحرک بالاتنه تجویز می‌شود.
