دهیدراته شدن بدن و درمان آن
چرا بدن به آب نیاز دارد
بیش از 70 درصد بدن انسان از آب تشکیل شده است، هر سلول، بافت و اندام در بدن انسان برای عملکرد صحیح به آب نیاز دارد. به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) بدن به دللایل زیر به آب نیاز دارد:
- کمک به تعریق برای جلوگیری از گرمای بیش از حد
- جلوگیری از یبوست
- محافظت از نخاع
- محافظت از بافت‌های حساس
- دفع مواد زائد از طریق دفع ادرار و مدفوع از بدن
اگر بیشتر از سطح آب مصرفی، بدن آب از دست دهد، دهیدراته شدن صورت می‌گیرد.
در اکثر موارد دهیدراته شدن یا کم‌آبی را می‌توان به‌راحتی با افزایش مصرف مایعات معکوس کرد، اما موارد شدید کم‌آبی نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. در اینجا به حقایقی درباره کم‌آبی بدن اشاره شده است که بهتر است بدانید:
- حدود سه‌چهارم بدن انسان را آب تشکیل می‌دهد
- علل کم‌آبی بدن شامل اسهال، استفراغ و تعریق است
افرادی که بیشتر در معرض خطر کم‌آبی هستند عبارت‌اند از ورزشکاران، افراد در ارتفاعات بالاتر و افراد مسن.
علائم اولیه کم‌آبی بدن شامل خشکی دهان، بی‌حالی و سرگیجه است.
رفع کم‌آبی بدن آسان است؛ اما اگر کنترل نشود می‌تواند جدی و خطرآفرین باشد.
حتماً بخوانید: بهترین‌های انتخاب یک ست ورزشی
اسپورت لند به عنوان بزرگترین فروشگاه لباس ورزشی با هدف تأمین کالای با کیفیت ورزشی در خدمت همه علاقمندان به ورزش و پوشاک اسپورت می باشد. می‌توانید با مراجعه به وب سایت اسپورت لند ، لباس یا کفش ورزشی مورد نظر خود را از میان محصولات متنوع انتخاب کنید. لطفا جهت مشاهده و انتخاب محصولات، وارد دسته بندی های زیر شوید.
علائم دهیدراته شدن بدن
اولین علائم دهیدراته شدن شامل تشنگی، تیره شدن ادرار و کاهش تولید ادرار است. در واقع، رنگ ادرار یکی از بهترین شاخص‌های سطح هیدراتاسیون یک فرد است، ادرار شفاف به این معنی است که شما به‌خوبی هیدراته شده‌اید و ادرار تیره‌تر به معنای کم‌آبی بدن است. در افراد مسن، کم‌آبی می‌تواند بدون تشنگی رخ دهد. به همین دلیل بهتر است در هر سنی که هستید، در هنگام بیماری یا در هوای گرم‌تر آب بیشتری بنوشید.
هنگام دهیدراته شدن در حد شدید آن، علائم زیر قابل‌مشاهده است:
دهان خشک
خستگی و ضعف در عضلات، سردرد، سرگیجه، کم‌آبی شدید (ازدست‌دادن 10-15 درصد آب بدن) و در موارد تشدید این بیماری با مشکلاتی از قبیل عدم تعریق، چشم‌های گودرفته، پوست چروکیده و خشک، فشارخون پایین، افزایش ضربان قلب، تب، هذیان و بی‌هوشی مواجه می‌شویم.
علائم دهیدراته شدن در کودکان
علائم در کودکان و نوزادان نیز به این صورت است: فونتانل فرورفته (نقطه نرم بالای سر)، خشکی زبان و دهان
هنگام گریه اشک نریزد، گونه‌ها و یا چشم‌های فرورفته، به مدت 3 ساعت یا بیشتر پوشک خیس نمی‌شود.
علل دهیدراته شدن
دلایل اصلی را می‌توان عدم مصرف آب کافی، ازدست‌دادن بیش از حد آب یا ترکیبی از هر دو دانست.
گاهی اوقات، به دلیل مشغله زیاد، کمبود امکانات یا قدرت نوشیدن، یا در منطقه‌ای بدون آب آشامیدنی (مثلاً هنگام پیاده‌روی یا کمپینگ) نمی‌توان مایعات کافی مصرف کرد.
علل دیگر کم‌آبی بدن عبارت‌اند از:
اسهال
شایع‌ترین علت کم‌آبی بدن و مرگ‌ومیر ناشی از آن است. به‌طوری‌که روده بزرگ آب را از مواد غذایی جذب می‌کند و اسهال از این اتفاق جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود بدن آب زیادی دفع کند که منجر به کم‌آبی بدن می‌شود.
استفراغ
منجر به ازدست‌دادن مایعات می‌شود و جایگزینی آب با نوشیدن آن را دشوار می‌کند.
تعریق
با این عمل مکانیسم خنک‌کننده بدن مقدار قابل‌توجهی آب آزاد می‌کند. آب‌وهوای گرم و مرطوب و فعالیت بدنی شدید می‌تواند ازدست‌دادن مایعات ناشی از تعریق را بیشتر کند. به طور مشابه، تب می‌تواند باعث افزایش تعریق شود و ممکن است بیمار را کم آب کند، به‌خصوص اگر اسهال و استفراغ نیز وجود داشته باشد.
دیابت
سطح بالای قند خون باعث افزایش ادرار و ازدست‌دادن مایعات می‌شود.
تکرر ادرار
معمولاً به دلیل دیابت کنترل نشده ایجاد می‌شود، اما می‌تواند به دلیل مصرف الکل و داروهایی مانند دیورتیک‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای فشارخون و داروهای ضد روان‌پریشی نیز باشد.
سوختگی
رگ‌های خونی می‌توانند آسیب ببینند و باعث نشت مایعات به بافت‌های اطراف شوند.
چه افرادی بیشتر در معرض کم‌آبی هستند؟
اگرچه کم‌آبی ممکن است برای هرکسی اتفاق بیفتد، اما برخی از افراد در معرض خطر بیشتری هستند. کسانی که بیشتر در معرض خطر هستند عبارت‌اند از:
افراد سالمند
افرادی که در ارتفاعات بالاتر زندگی می‌کنند، ورزشکاران؛ به‌ویژه آنهایی که در مسابقات استقامتی، مانند ماراتن و مسابقات دوچرخه‌سواری شرکت می‌کنند. افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری کلیوی، فیبروز کیستیک، اعتیاد به الکل و اختلالات غده فوق‌کلیوی.
حتماً بخوانید: آموزش بهترین برنامه برای ورزش دویدن
بااین‌حال معضل کم‌آبی در افراد سالمند شایع‌تر است. زیرا آنها آب کمتری می‌نوشند به‌طوری‌که نیازی به بلندشدن برای رفتن به دستشویی ندارند و احساس تشنگی در آنها به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
عوارض دهیدراته شدن
اگر کم‌آبی جدی گرفته نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. مثل:
- کم‌خونی: خون کمتر باعث کاهش فشارخون و کاهش میزان اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها می‌شود.
- تشنج: به دلیل عدم تعادل الکترولیت‌ها در بدن.
- مشکلات کلیوی: از جمله سنگ کلیه، عفونت‌های دستگاه ادراری و در نهایت نارسایی کلیه.
- آسیب گرمازدگی شدید.
تشخیص دهیدراتگی بدن
پزشک برای تشخیص کم‌آبی از آزمایش‌های فیزیکی و روانی استفاده می‌کند. بیماری که علائمی مانند بی‌حسی، فشارخون پایین، ضربان قلب سریع، تب، کمبود عرق و پوست غیر قابل ارتجاع را نشان می‌دهد، معمولاً کم آب در نظر گرفته می‌شود.
آزمایش خون اغلب برای آزمایش عملکرد کلیه و بررسی سطوح سدیم، پتاسیم و سایر الکترولیت‌ها استفاده می‌شود. الکترولیت‌ها مواد شیمیایی هستند که هیدراتاسیون بدن را تنظیم می‌کنند و برای عملکرد اعصاب و عضلات بسیار مهم هستند. تجزیه‌وتحلیل ادرار نیز اطلاعات بسیار مفیدی را برای کمک به تشخیص کم‌آبی ارائه می‌دهد. در یک فرد کم‌آب، رنگ ادرار تیره‌تر و غلیظ‌تر خواهد بود.
حتماً بخوانید: نقش ورزش در سلامت تنفسی و ریه ها
درمان‌ها
کم‌آبی بدن باید با پرکردن مجدد سطح مایعات در بدن درمان شود. این کار را می‌توان با مصرف مایعات شفاف مانند آب، یخ، آبمیوه‌های طبیعی انجام داد. همچنین توجه داشته باشید افرادی که دچار کم‌آبی هستند باید از نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه، چای و نوشابه‌های گازدار پرهیز کنند.
در شرایط شدت‌گرفتن دهیدراتگی، باید با داروهای مناسب درمان صورت گیرد و ممکن است شامل داروهای موجود برای خرید بدون نسخه باشند. مانند داروهای ضد اسهال، داروهای ضد حالت تهوع (قطع استفراغ) و داروهای ضد تب.
راهکارهایی برای پیشگیری
پیشگیری به‌واقع، مهم‌ترین درمان کم‌آبی بدن است. مصرف مقدار زیادی مایعات و غذاهایی که محتوای آب بالایی هستند (مانند میوه‌ها و سبزیجات) برای اکثر افراد برای جلوگیری از کم‌آبی کافی است. مردم باید در انجام فعالیت‌ها در گرمای شدید یا گرم‌ترین قسمت روز محتاط باشند و هرکسی که ورزش می‌کند باید مصرف به‌موقع مایعات را در اولویت قرار دهد. ازآنجایی‌که افراد مسن و بسیار جوان بیشتر در معرض خطر کم‌آبی هستند، باید توجه ویژه‌ای به آنها شود تا اطمینان حاصل شود که مایعات کافی دریافت می‌کنند.
پوست بدن در شرایط دهیدراته
پوست کم آب با پوست خشک متفاوت است. تشخیص شرایط پوستی می‌توان کمک کند تا بفهمیم بدن در حالت کم‌آبی است یا خیر. پوستی که کم‌آب شده است دچار کمبود درخشندگی و نرمی شدیدی شده و بافت یکدست خود را ازدست‌داده است و پوست به‌خصوص بعد از شستشو احساس خارش می‌کند و دارای فلس‌های جداشده است. این حالت غیرعادی و موقتی است و مربوط به نوع پوست «خشک» نیست.
سخن پایانی
بدن برای حفظ خود و انجام عملکردهای فیزیولوژیکی ضروری به منبع دائمی آب نیاز دارد. اگر فردی بیشتر از آب مصرفی معمول خود آب از دست بدهد، دچار کم‌آبی می‌شود. از علائم رایج کم‌آبی؛ خشکی دهان، تیرگی ادرار، خستگی و خشکی پوست است. نوشیدن مقدار زیادی آب در طول روز، مؤثرترین درمان برای موارد خفیف دهیدراته است.
